ЖЭЭРЕНЧЕ ЧЕЧЕНДИН АЯЛЫН УГУЗУУ

Илгери көрө билген көсөм, сүйлөсө чечен бир киши өткөн экен. Ал кез, бир эл
менен экинчи эл жоолашып, каршылашып, урушуп өткөн учур болгон экен.
Жээренче чечен канга акыл-насаат сөз үйрөтүп жүргөн кеменгер кишиси экен.
Күндөрдүн биринде Чечендин элине бир күчтүү душман келип кол салат.
Ошол согушта Чечен кол башчы болуп душманды кубалап өз жеринен алыс бир жерде көпкө дейре жүрүп калат.
Чечен согушта жүргөндө Чечендин алган байбичеси каза таап калган экен
Чечендин жеңиштүү болуп кайра элине келе жаткан кабарын угуп, өз элинин
карыя акылмандары баш кошуп отуруп жолдон угузмак болот. Түшчүлүк жерден тосуп, Жээрен чечендин алдынан чыгат. Ары жактан чечен келет. Бардыгы аман-эсен көрүшүп, чоң кубанычта болушуп, эли-журтунун,
барып-келгендигинин ал-абалын сурашат, мейкин талаада олтурушат. Ошондо чеченге теңтуш бир карыясы сөз баштап, чеченден бир топ тамсил сөз сурайт.
«Чеченим көптү көрдүң, көп жашадың, ушу олтурган ага-инилериңе калгыдай сөз айтып бер» деди да, төмөнкүдөй соболду койду.
— Атасы өлгөн не болот?
— Атасы өлгөн кишинин аскар тоосу ураган менен тең болот. Кузгундай көзүн
кызартып, сакалын аппак кубартып, жараткан алла тил ал деп, баламдан мурун мени ал деп, атаң турса кашыңда, туу эле болор башында.
— Энеси өлгөн не болот?
— Энеси өлгөн кишинин, дарыя чалкар көлү соолгон менен тең болот. Чачы
куудай болгуча, тиши буудай болгуча, ал ак байбиче энекең, бары-жокту тең
санап, төрдө олтурса берекең.
— Агасы өлгөн не болот?
— Агасы өлгөн кишинин айтарга сөзү кем болот.
— Иниси өлгөн не болот?
— Иниси өлгөн кишинин чабарга камчысы кем болот. Бет алышып жоо келсе,
жан салышып доо келсе, жаман да болсо ага-иниң артыңда турса дем болот.
— Жеңеси өлгөн не болот?
— Жеңеси өлгөн кишинин жеңи желден жыртылат, жакасы кирден кырылат.
— Келини өлгөн не болот?
— Келини өлгөн кишинин кермеден аты бошонгон менен тең болот.
— Эжеси өлгөн не болот?
— Эжеси өлгөн кишинин эркелер жери аз болот.
— Карындашы өлгөн не болот?
— Карындашы өлгөн кишинин барып конорго жери аз болот.
— Баласы өлгөн не болот?
— Баласы өлгөн кишинин өзөгүн өрт алган менен тең болот.
— Катыны өлгөн не болот?
— Ой, аттигини ай ээ!.. Кудайдын буйругу экен, менин байбичем өлгөн экен ээ!
Бир төшөктө төрт баш киши жатып калыптырбыз. Кайыр кантейин! Катын өлсө капкалуу шаар бузулган менен тең болуп, күндө ойрон, мүлк ойрон деген ойронго жолугат» деп камчы сабын таянганда, камчы сабы сынып кеткен экен.
Жайланышып отургандан кийин баягы киши дагы: «Чеченим, бир төшөктө
төрт баш киши жатып калыптырбыз дегениң эмнең?» деп сурады. Анда Жээренче чечен: «Мурунку байбичем абысын-ажынга, ага-иниге, сөөк-тамырга жана өзүмө жыты сиңишип калган киши эле. Азыр дагы бирди алармын, ошол мурунку байбичемдей болобу?» деп, мурунку байбичемди самап жүрүп, мен оюм менен эки баш, алганым чечендин кайсы жеринен жазып, жаңылар экенмин деп, ал өзүнүн ою менен эки баш. Мына ушинтип, бир төшөктө төрт баш жатып калдык» деп жооп берген экен.