ТҮЛКҮНҮН ЖУУЧУ БОЛУШУ


Илгери бир кедей дайым тузак салып, ага түшкөн аңдар менен эптеп күн
өткөрчү экен. Бир күнү токойго тузак тартып койсо, бир түлкү түшүп калат.
Түлкүнү чыгарып алайын десе адамча сүйлөп: «Мени тоок менен бак, сени бат эле байытам, атыңды Батбайыр коем» деди. Ал киши түлкүнү үйүнө алып келип, бир тоокту союп берди. Түлкү тоюп алып тоого чыгып оонап жатса, бир карышкыр жанына келип: «Түкө, эмне оонап калгансың» деди. Анда түлкү: «Биякта бир кан чоң той берип, тамаша куруп жатат. Этти аябай жедим эле, ыксырап калыпмын» деди. Карышкыр бекер тамакка көнгөн айбан эмеспи, сүйүнүп кетип; «Анда мен да барайынбы?» «Оой кокуй, жеке эле өзүң эмес, отуз-кырк карышкыр болуп баргын» деди. Карышкыр ойдогу карышкырды ойдон, кырдагы карышкырды кырдан жыйнап, бат эле отуз-кырк карышкырды ээрчитип келип калды.
Түкөм жол баштап, карышкырларды ээрчитип канга келди да: «Таксыр каным,
бу карышкырларды сизге Батбайыр деген киши жиберди. Бир үйүңүздү бошотуп кийирип, союп талпак кылып алыңыз» деп жөнөп кете берди. Кан бир үйүн бошотуп карышкырларды кийирип алды. Түлкү андан кедейге барып: «Азыр отуз-кырк карышкырды канга алпарып келдим. Кудай буюрса, кандын кызын
алып беремин» деди да, бир тоокту бышыртып, жеп алып, тоого чыгып кетти.
Дагы баягы жерге барып оонап жатса, бир түлкү жанына келип: «Түкө, түкө
эмне оонап жатасың?» деди. Анда ал: «Биякта бир кан той берип, ошондон абдан тоюп алыпмын, ичимди көтөрө албай жатам» деди. «Мени да ала барбайсыңбы?»
«Макул, ала барайын. Жеке эле сен бармак белең, барып бир топ болуп келгиле» деди. Түлкү жүгүргөн бойдон барып, бир топ сүлөөсүн, түлкүлөрдү ээрчитип жетип келди эле, берки түлкү жол баштап аларды ээрчитип канга алпарды да:
«Дагы бир үйүңүздү бошотуп кийирип алыңыз. Батбайырдын сиздин кызыңызга берген калыңы» деди. Кан түлкү, сүлөөсүндөрдү бир үйгө камап коюп, жуучу түлкүнү аябай коноктоду.
Түлкү кетерде канга «алтын ченегенге чакаңызды бере туруңуз, Батбайыр
чака менен алтын ченеймин деди эле» деди. «Чака менен алтын ченесе, бул
менден бай белем?» деп кан таң калып, чакасын берди. Түлкү аны алпарып кум менен жышып жатып жылтыратып, эртеси түбүнө бир алтын салып алпарып бергенде, кан: «Бул бир чириген бай экен го» деп ойлоду. «Эми Байбатырың келип колуктусун алып кетсин» деди. Түлкү жүгүргөн бойдон жетип барып, баягы кедейди ээрчитип, кандын кызын алып бермек болуп жөнөп калды.
Жолдогу көпүрөдөн өтө берерде түлкү көпүрөнү сууга кулатып жиберип, канга
чуркап жетти да: «Күйөө балаңар көпүрөдөн өтөйүн дегенде көпүрө түшүп кетип сууда жатат. Кийим алпарып алып келгиле. Тойго жакшы эле кам менен чыктык эле, баары сууга агып кетти» деп бышактады. Кан: «Кийим кийгизип алып келгиле» деп жигиттерине буюрду. Беш-алты күнү той жасап, тамаша куруп жатып, кан кызын узатты. Кыз дүр-дүнүйө себи, нөөкөр кыздары менен аттанып чыкты. Күйөө баланын үй-жайын, камын көрмөк болуп, кан каныша да кошо жөнөдү.
Түлкү болсо «мен барып кам көрүп турайын» деп, алдыга тызылдап жөнөп
калды. Жолдо көрүнгөн койчу, уйчу, жылкычылардын баарына: «Жылкы
кимдики десе, Батбайыр деген кишиники дегиле, уй кимдики десе
Батбайырдыкы дегиле, төө кимдики десе Батбайырдыкы» дегиле антпесе, артта каардуу кан, кырк жигити, кырк вазири, жер жайнаган колу менен келатат, башыңарды алат» деп кете берди. Көрсө, жер жайнаган кой, уй, төө,
жылкылардын бардыгы жыландын падышасыныкы экен. Түлкү андан тызылдап жүгүрүп отуруп жыландын падышасына келди да, «эй, жылан, тээ тетигинде кан:
«Жыландын падышасын таап өрттөп өлтүрчүмүн» деп миң сан колу менен келе жатат. Жаныңдан үмүт кылсаң, тетиги жыгачтын башына жашынып кал,
антпесең жаның калчудай эмес. Ишенбесең өзүң деле башыңды өйдө көтөрүп
карачы?» Деди. Жылан башын көтөрүп уюлгуган чаңды көрдү да, коркуп кетип жыгачтын башына чыга качты. Түлкү жыланды жайлап коюп, канды тосуп турду. Алар үйдүн жанына келгенде чыга калып: «Батбайырдын үйү ушул, түшүңүздөр» деди.
Кан менен Батбайыр үйдүн ичине кирип, ичиндеги алтын-күмүштү, үйдүн
жасалгасын, түрдүү тамактарды көрүп аябай таң калышты. Кан бөлмөлөрдү
аралап кеткенде түлкү Батбайыр досуна мындай деди: «Айтканымды
орундаттым. Бул үй жыландын падышасынын үйү, өзү силерден коркуп
карагайдын башына жашынып отурат. Жыланды атып өлтүрсөң үй сеники
болот» деди. Кедей тура калып карагайдын башындагы жыланды атып өлтүрдү да, анын малынан арбын союп, кан менен канышаны эки-үч күн кетирбей аябай сыйлады. Кан менен каныша «Кудай буюрса кызыбыз ырас жерге туш болду» деп көңүлү жай болуп, үйүнө кайтты. Ошентип, кедей кандын кызын алып, жыргап жатып калды. Күндө тооктун этин жеп түлкү да сайрандады.

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *

1 × 5 =